Benzodiazepiny, znane również jako benzo, są grupą leków powszechnie przepisywanych w celu leczenia stanów lękowych, bezsenności i innych problemów zdrowotnych związanych z układem nerwowym. Choć skuteczne w krótkoterminowym łagodzeniu objawów, ich długotrwałe stosowanie niesie ze sobą poważne ryzyko uzależnienia. W przeciwieństwie do innych substancji uzależniających, benzodiazepiny często są stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza, co może dawać pacjentom fałszywe poczucie bezpieczeństwa. To właśnie sprawia, że uzależnienie od tych leków jest tak podstępne i niebezpieczne.
Nadużywanie benzodiazepin
Nadużywanie benzodiazepin polega na stosowaniu tych leków w sposób niezgodny z zaleceniami lekarza. Obejmuje to używanie ich w celach rekreacyjnych, przyjmowanie w nadmiernych ilościach, z większą częstotliwością lub innymi drogami podawania, co prowadzi do wystąpienia objawów niepożądanych. Choć benzodiazepiny rzadko są zażywane dla przyjemnych doznań, dość często są nadużywane w połączeniu z alkoholem czy narkotykami. W przypadku nadużywania rekreacyjnego preferowane są szybko działające leki, takie jak diazepam, lorazepam i alprazolam.
Najczęściej jednak benzodiazepiny są nadużywane przez osoby uzależnione od innych substancji, takich jak opioidy, w celu wzmocnienia efektu haju lub łagodzenia objawów abstynencyjnych. Często są one stosowane dożylnie, aby zwiększyć intensywność działania. Benzodiazepiny są również wykorzystywane do zmniejszenia objawów zejścia po stymulantach, takich jak amfetaminy. Niestety stosowanie takich metod sprawia, że z czasem staje się konieczna terapia od leków, a benzodiazepiny stają się kolejnym problemem.
Fizyczna zależność od benzodiazepin
Fizyczna zależność od benzodiazepin to proces adaptacyjny ośrodkowego układu nerwowego, który rozwija się wskutek długotrwałego stosowania tych leków. Gdy osoba nagle przestaje je przyjmować, może wystąpić zespół abstynencyjny, obejmujący różnorodne objawy o zmiennym nasileniu i przebiegu. Objawy te są czasowo związane z typem i dawką stosowanej substancji. Zależność fizyczna często prowadzi do tolerancji, co oznacza, że w celu uzyskania tych samych efektów terapeutycznych konieczne jest zwiększenie dawki leku.
Mechanizm fizycznej zależności od benzodiazepin wiąże się ze zmianami w receptorach GABA w mózgu, a także z ich metabolizmem i ekspresją. Najsilniejszą zależność powodują benzodiazepiny o krótkim okresie półtrwania i dużej sile działania, natomiast najsłabiej te o długim okresie półtrwania i mniejszej sile. Po nagłym odstawieniu benzodiazepin mogą wystąpić objawy abstynencyjne, takie jak wzrost lęku, pobudzenie, zaburzenia snu, a w ekstremalnych przypadkach drgawki. Inne możliwe objawy to dysforia, chwiejność emocjonalna, objawy grypopodobne, a w rzadkich przypadkach halucynacje lub psychoza.
Klasyczny zespół abstynencyjny pojawia się zwykle po 48 godzinach od odstawienia średniodziałających benzodiazepin, takich jak lorazepam czy temazepam, oraz 5–10 dni po odstawieniu długodziałających leków, takich jak diazepam czy klorazepat. W przypadku nagłego odstawienia silnie działających benzodiazepin o krótkim okresie półtrwania istnieje duże ryzyko wystąpienia zespołu z odbicia, czyli nasilenia objawów, które występowały przed rozpoczęciem leczenia, nawet po stosunkowo krótkiej kuracji.
Kiedy mówimy już o uzależnieniu od benzodiazepin?
Uzależnienie od benzodiazepin, jak każde inne uzależnienie, charakteryzuje się zarówno psychologicznymi, jak i fizycznymi zmianami w zachowaniu. Mówimy o nałogu, gdy osoba wykazuje konieczność ciągłego lub okresowego przyjmowania leku w celu doświadczania jego wpływu na psychikę, lub aby uniknąć przykrych objawów abstynencyjnych. Uzależnienie objawia się również wyraźną tendencją do zwiększania dawki, mimo że substancja wywołuje szkodliwe skutki dla osobowości i otoczenia.
W przypadku benzodiazepin, które są stosowane przewlekle z powodów medycznych, uzależnienie może, ale nie musi, się rozwinąć. Kontynuowanie stosowania leku w celu uniknięcia objawów abstynencyjnych niekoniecznie oznacza uzależnienie. Kluczowe dla diagnozy nałogu jest wykazanie szkodliwego wpływu leku na sferę psychiczną, biologiczną i społeczną. Uzależnienie ujawnia się w poszukiwaniu leku mimo jego szkodliwego wpływu na życie i relacje. Zmiana zachowań pacjenta, polegająca na obsesyjnym dążeniu do zdobywania i przyjmowania benzodiazepin, mimo ich destrukcyjnego wpływu, jest wyraźnym sygnałem uzależnienia. Nasz ośrodek leczenia uzależnień w Warszawie pomaga osobom zmagającym się z uzależnieniem od różnego rodzaju leków, również benzodiazepin.
Jak wygląda życie osoby uzależnionej od benzodiazepin?
Życie osoby uzależnionej od benzodiazepin często przybiera chaotyczny i destrukcyjny charakter, który odzwierciedla się w wielu aspektach jej codzienności. Osoby te mogą wykazywać różnorodne manipulacyjne zachowania w celu zdobycia leku, takie jak eskalacja zażywania, poszukiwanie leków, zakupy u doktorów czy błaganie o przepisanie recepty.
Poszukiwanie leków, które obejmuje manipulacyjne zachowania pacjenta, może przybierać różne formy: od fałszowania recept, przez wyolbrzymianie objawów, po próby przekupstwa czy groźby. Pacjenci uzależnieni mogą odwiedzać wielu lekarzy w celu zdobycia większej ilości leków, co jest znane jako „zakupy u doktorów”. Często stosują również techniki błagania, prezentując swoje nieszczęście i bezradność, aby wywrzeć presję na lekarzu i uzyskać potrzebne im środki.
Osoby uzależnione od benzodiazepin mogą także ukrywać swoje nałogowe zachowania, co utrudnia ich diagnozowanie i leczenie. Niestety osoba uzależniona od benzodiazepin stopniowo traci umiejętność normalnego funkcjonowania. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich ma taki problem, warto, a nawet trzeba szukać pomocy.
